Bellano

Bellano is ook een zgn. “Città che legge”, dat wil zeggen Stad die leest, een kwalificatie toegekend door het Ministerie van Cultureel Erfgoed en Cultuur.

Het historische centrum ligt aan de rechteroever van de kloof die over de jaren gevormd is door de Pioverna, aan de monding van de rivier in het meer; aan de linkerkant ligt het modernere deel van het dorpje, bekend onder de naam Coltogno.

Het historische centrum heeft een loodrecht kruisend netwerk aan straten, typisch van een Romeins castrum; het heeft echter een voornamelijk Middeleeuwse uitstraling, wat gegeven wordt door de smalle straatjes (de contrade) die zorgen voor koelte in de zomer, de grote Provost kerk gewijd aan de Heiligen Giorgio, Nazaro en Celso, de zeventiende-eeuwse “palazzi” van de patriciërs met stenen portalen, hofjes, hallen en wapenschilden, en de grote oude poort, die de belangrijke positie van Bellano in het verleden voor het vervoer over water van mensen en goederen benadrukt.

In Coltogno zijn daarentegen de meeste voorzieningen te vinden: het treinstation, het busstation, de kazernes van de Carabinieri en van de brandweer, het hoofdkantoor voor hulpverlening van Bellano en die van de civiele bescherming. De bouwstijl van dit deel is over het algemeen ook moderner, want in het verleden waren hier voornamelijk velden en akkers, maar ook veel wijngaarden want door de ligging op het zuiden is het zeer geschikt voor de wijnbouw.

In het achterland vinden we diverse dorpjes en oude gehuchten, die tegenwoordig misschien niet allemaal meer bewoond zijn, maar wel een rijke geschiedenis hebben. Het centrum van elk dorp heeft een kerk of een oratorium, waardoor de gemeente een heuse constellatie van klokkentorens is. Naast de Provost kerk, zijn de belangrijkste kerken die van Santa Marta in het historische centrum, waar zich een belangrijke houten groep met negen levensgrote standbeelden bevindt die de afzetting van Christus weergeven, toegeschreven aan de beeldhouwer Angelo del Maino en gedateerd tussen het einde van de 15e eeuw en het begin van de 16e; het barokke Sanctuarium van de Madonna delle Lacrime (Onze-Lieve-Vrouw van Tranen) in Lezzeno waar zich een beeldje bevindt dat in 1688 bloedtranen huilde; de kerk gewijd aan de Heiligen Rocco en Sebastiano gebouwd ter bescherming van de voorbijgangers en tegen de pestepidemie langs de Sentiero del Viandante, een oude route halverwege de helling die langs de gehele oostkust van het Comomeer loopt en tegenwoordig ook een gedenkplaats is voor alle gevallenen van Bellano van de verschillende oorlogen, en de parochiekerk van San Lorenzo in Vendrogno waar het Broederschap van het Allerheiligst Sacrament ooit in huisde, waar de grote zaal vol met meubilair en decoraties van behouden is.

Achter het historische centrum vinden we de Orrido van Bellano: een indrukwekkende kloof die in de loop der eeuwen gevormd is door de wilde wateren van de Pioverna en smalle wandelpaden heeft gemaakt in de rotsen met suggestieve grotten, spelonken en watervallen die tussen de hoge rotswanden naar beneden kletteren; er zijn loopbruggen aangelegd waardoor deze bijzondere plek eenvoudig bezocht kan worden. Aan de ingang staat de Cà del Diavol: een oude verdedigingstoren die, in de collectieve verbeelding, angst oproept en doet denken aan satanische rituelen vanwege de vele legendes die erover bestaan en de muurschilderingen die de duivel en andere mythologische figuren afbeelden.

Hoger op de hellingen van de Monte Muggio, komen we de nederzettingen tegen van de voormalige gemeente Vendrogno waar het herderlijke-agrarische verleden nog altijd goed voelbaar is.  Dit blijkt ook uit het Museo del Latte e della Storia della Muggiasca (MUU), dat aan de centrale Via Roma ligt en in de oude sociale zuivelfabriek ondergebracht is. De verzameling aan dorpjes en almen van de oude gemeente vormt de Muggiasca, een zonnig grondgebied dankzij de ligging op het zuiden dat uitkijkt over een weids panorama dat van het blauwe water van het meer overloopt in de groene vallei van de Valsassina en overgaat in de grijze tinten van de Grigna en het verderop gelegen, maar herkenbare, Monte Rosa-massief. De bewoonde gebieden, die verbonden zijn dankzij een dicht netwerk van paden en bergpaden die ook nu nog gebruikt kunnen worden, zijn gekenmerkt door de radiaalstructuur van de gebouwen: in het midden de kerk en de huizen, daaromheen de stallen en andere gebouwen voor huisvesting van de dieren en opslag.

Thans is het toerisme de meest ontwikkelde sector dankzij de natuurlijke en artistieke schoonheden die hier te vinden zijn; maar tot de vorige eeuw was Bellano meer gericht op de productieve sector: er waren zelfs zo veel fabrieken met hoge schoorstenen verspreid over het grondgebied dat de schrijver Antonio Balbiani uit Bellano het omdoopte tot het “Kleine Manchester van het Comomeer”. Vendrogno was in het verleden daarentegen meer gericht op de landbouw en veeteelt maar werd vooral dankzij de schitterende natuurlijke omgeving een populaire toeristische bestemming: tussen het einde van de 19e eeuw en het begin van de Tweede Wereldoorlog was het al een beroemd kuuroord dat in menig reisgids vermeld werd. In de moderne tijd, is er desalniettemin een hernieuwde interesse voor de oorspronkelijke activiteiten van de almen in Muggiasca.